| فاطمه زهرا فاطمة | |
|---|---|
 خوشنویسی «فاطمةالزهراء» به خط ثلث | |
| زادروز |
۲۰ جمادی‌الثانی ۵ قبل یا بعد از بعثت ۲۷ ژوئیهٔ ۶۰۴ یا ۶۱۵ م مکه |
| درگذشت |
۳ جمادی‌الثانی ۱۱ بعد از هجرت مدینه |
| آرامگاه | مورد اختلاف |
| نام‌های دیگر | الصدیقه (زن یک‌دل و یک‌زبان)، المبارکه (زن فرخنده)، الطاهره (زن خالص یا بی‌گناه)، الزکیه (زن پارسا یا پاک)، الراضیه (زن خرسند یا خشنود)، المحدثه (زنی که فرشتگان با او گفتار می‌کنند)، البتول (ازدنیابریده و به‌خداپیوسته)، الزهراء (نورانی یا درخشان)، سیدة نساء العالمین (سرور زنان جهان) |
| دین | اسلام |
| همسر | علی بن ابی‌طالب |
| فرزندان | حسن مجتبی، حسین بن علی، زینب، ام‌کلثوم بنت علی، محسن پسر علی (زاده نشده) |
| والدین | محمد و خدیجه |
| خویشاوندان | قاسم (برادر)، ام‌کلثوم (خواهر)، رقیه (خواهر)، زینب (خواهر)، عبدالله (برادر)، ابراهیم (برادر) |
 | |
| زندگی | |
|---|---|
| نام‌ها و القاب · زندگی زناشویی · اختلاف مالی فاطمه و عباس با خلافت · خطبه فدکیه · رویداد خانهٔ فاطمه · درگذشت | |
| در قرآن | |
| سوره انسان · سوره قدر · سوره کوثر · آیه مباهله · آیات نور · آیه تطهیر · آیه مودت | |
| جای‌ها | |
| در مکه | محله بنی‌هاشم · شعب ابی‌طالب |
| در مدینه | بقیع · بیت‌الاحزان · درخت کنار · روضه نبوی · سقیفه · مسجد النبی |
| در شمال حجاز | فدک |
| افراد | |
| خانواده | محمد · خدیجه · علی |
| فرزندان | حسن · حسین · زینب · ام‌کلثوم · محسن |
| همراهان | فضه · ام ایمن · اسماء · سلمان |
| دیگران | قنفذ · مغیره · عمر · ابوبکر |
| آثار | |
| خطبه فدکیه · خطبه عیادت · دعای نور · مصحف فاطمه · لوح فاطمه | |
| مرتبط | |
| تسبیحات فاطمه · رویداد مباهله · ایام فاطمیه | |
فاطمه زهرا دختر محمد (به عربی: فاطمة الزهراء بنت محمد؛ زادهٔ ۲۰ جمادی‌الثانی بین ۳۵ یا ۴۵ عام‌الفیل
برابر ۱۸ یا ۸ پیش از هجرت در مکّه – درگذشتهٔ ۱۳ جمادی‌الاول یا ۳ جمادی‌الثانی ۱۱ هجری قمری در مدینه)
دختر محمد و خدیجه، همسر علی بن ابی‌طالب، امام نخست شیعه و خلیفهٔ چهارم، و مادر حسن بن علی و
حسین بن علی امام دوم و سوم شیعه است. وی از اهل بیت محمد و یکی از پنج تن آل عبا[۱] و از
شخصیت‌های بسیار محترم برای تمامی مسلمانان به‌ویژه شیعیان است.[۲] او در رویداد مباهله نیز نقش
داشته‌است.[۳]
در تاریخ تولد فاطمه اختلاف بسیاری هست. اما دو قول پنج سال پیش از
بعثت و پنج سال پس از آن رایج‌تر
است. او کوچک‌ترین دختر محمد و تنها فرزند
او بود که از خود فرزندانی باقی گذاشت، که به سید
یا شریف
مشهور هستند. در کودکی مستقیماً زیرنظر پدر و مادر خویش رشد یافت و
جوانی خود را در دوران سخت
تبلیغ اسلام از سوی پدرش گذراند. فاطمه در
محاصرهٔ شعب ابی‌طالب
مادر خود را از دست داد. پس از
هجرت به مدینه، در سال دوم ه.ق به ازدواج
علی بن ابی‌طالب درآمد و دارای پنج فرزند شد. در سال یازدهم
ه.ق، پس از
درگذشت پدرش، به دفاع از علی بن ابی‌طالب بر سر جانشینی پیامبر پرداخت. او در این‌باره
احتجاج‌های بسیاری با ابوبکر و پشتیبان وی عمر
کرد. در جریان این وقایع، ابوبکر، عمر و عده‌ای از
همراهان‌شان به‌قصد
گرفتن بیعت، به خانهٔ علی رفته و در آن‌جا با مقاومت علی و فاطمه و
طرفداران‌شان روبرو
شدند. فاطمه زهرا در ماجرای گرفتن فدک از سوی ابوبکر، با وی دچار اختلاف شد و بارها با او احتجاج کرد و
در ایراد خطبه‌ای مشهور به خطبهٔ فدکیه
در مسجد پیامبر، به دفاع از حق خویش پرداخت. اما این احتجاج‌ها
سودی
نبخشید. سرانجام فاطمه زهرا با خشم نسبت به ابوبکر و عمر به‌خاطر موضوع فدک
و جانشینی پیامبر
و بی‌رضایت از آنان از دنیا رفت. او اولین فرد از خانوادهٔ محمد است که پس
از او درگذشت. تاریخ درگذشت
او را از سی روز تا شش ماه متفاوت ذکر
کرده‌اند، اما دو قول هفتاد و پنج روز و نود و پنج روز رایج‌تر و قول نود
و
پنج روز معتبرتر است. محل دفن فاطمه زهرا نیز نامشخص و مورد اختلاف است.
اما سه مکان در اولویت
هستند: نخست در روضهٔ نبوی میان قبر و منبر پیامبر، دوم در خانهٔ خود فاطمه زهرا که اکنون در مسجد
النبی قرار گرفته‌است و سوم در قبرستان بقیع.
برخلاف منابع مذهبی بسیاری که دربارهٔ فاطمه وجود دارد، گزارش‌های
خالص تاریخی درمورد زندگی او
بسیار اندک است و بیشتر گزارش‌ها، تنها برگ‌هایی نامهم از زندگی وی را پوشش می‌دهد. منابع اهل سنت بر
روی شخصیت
فاطمه، به‌عنوان بانوی پرهیزکار باایمان تأکید می‌کنند. این منابع به‌خصوص
دربارهٔ فاطمه
به‌عنوان دختر پیامبر مسلمانان، زندگی زاهدانهٔ او و شخصیت
او به‌عنوان الگوی تقوا تأکید دارند. وی یکی از
چهارده معصوم در نزد شیعیان دوازده‌امامی است، که دارای مقامات ویژهٔ معنوی مانند طهارت و عصمت
است. براساس احادیث و روایات شیعه، ۱۳۵ آیهٔ قرآن دربارهٔ فاطمه دانسته شده‌است. سوره‌های انسان، قدر و
کوثر و آیات مباهله، تطهیر، نور و مودت برخی از این سُوَر و آیات هستند. مصحف فاطمه، خطبه‌های فدکیه و
عیادت، حدیث لوح فاطمه و دعای نور از آثار به‌جای‌مانده از او هستند.
